کاخ سفید تلاش می‌کند خونسردی‌اش را حفظ کند. آن‌ها می‌گویند از مذاکرات محرمانه سعودی و ایران در چین مطلع بودند. اما نکته مهم آن است که چین در اقدامی نادر به عنوان میانجی در اختلافاتی وارد شده که خودش در آن فعال نبوده است. این در واشنگتن به عنوان نشانه ای از تغییر بزرگ در سیاست خارجی چین فهمیده می‌شود.خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از مقام‌های کاخ سفید نوشت که عربستان سعودی به آن‌ها اطلاع داده بود مذاکرات محرمانه‌ای در چین برای بهبود روابط با ایران برگزار خواهد شد.
روز جمعه ۱۰ مارس/ ۱۹ اسفند اعلام شد که در مذاکرات چندروزه محرمانه‌ای که در پکن و با میانجیگری چین میان عربستان و ایران برگزار شد، دو طرف توافق کردند تا روابطشان را عادی کنند و سفارتخانه‌های دو کشور هم در دو ماه آینده بازگشایی شود.
رویترز در گزارش خود نوشته است که توافق غافلگیرکننده بین ایران و عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک، مزایایی برای ایالات متحده فراهم می‌کند، از جمله باز شدن یک مسیر احتمالی برای مهار برنامه هسته‌ای تهران و فرصتی برای تحکیم یک توافق آتش بس در یمن.
اما جنبه نگران‌کننده این توافق برای آمریکا نحوه حصول آن است. نقش چین به عنوان میانجی صلح در منطقه‌ای که ایالات متحده مدت طولانی در آن نفوذ داشته، موضوع دلپذیری برای واشنگتن نیست.
جان کربی، سخنگوی کاخ سفید روز جمعه گفت واشنگتن به صورت مستقیم در مذاکرات دخالتی نداشت ولی عربستان سعودی پیش از آن مقام‌های آمریکایی را در جریان قرار داده بود.
روابط بین ایالات متحده و چین بر سر اختلافات تجاری و حمایت از تایوان تا بالن‌های جاسوسی به شدت پرتنش است و این دو قدرت به طور فزاینده‌ای برای نفوذ در بخش‌هایی از جهان دور از مرزهای خود رقابت می‌کنند.
به نظر می‌رسد کربی دخالت چین در تحولات روز جمعه را کم اهمیت جلوه می‌دهد و می‌گوید کاخ سفید معتقد است فشارهای داخلی و خارجی، از جمله بازدارندگی مؤثر عربستان در برابر حملات ایران یا نیروهای نیابتی‌اش، در نهایت تهران را پای میز مذاکره آورد.
اما جفری فلتمن، مقام ارشد سابق ایالات متحده و سازمان ملل متحد به رویترز گفت که نقش‌آفرینی چین مهم‌ترین جنبه این توافق است.
فلتمن، یکی از همکاران موسسه بروکینگز، گفت: «این احتمالاً به طور دقیق به عنوان سیلی به دولت بایدن و به عنوان مدرکی مبنی بر اینکه چین قدرت رو به رشد است، تفسیر خواهد شد.»
این توافق در حالی صورت می‌گیرد که ایران پس از دو سال تلاش نافرجام ایالات متحده برای احیای برجام، به برنامه هسته‌ای خود سرعت می‌بخشد.
با سرکوب خشونت‌آمیز اعتراض‌های سراسری پس از قتل حکومتی مهسا امینی و تحریم‌های شدید آمریکا علیه تهران به دلیل نقض حقوق بشر، موضوع احیای برجام پیچیده‌تر هم شده است.
تقابل آمریکا و چین می‌تواند به درگیری نظامی منجر شود
برایان کاتولیس، از مؤسسه خاورمیانه، گفت که این توافق برای ایالات متحده و اسرائیل «مسیری جدید» برای احیای مذاکرات متوقف شده در مورد موضوع هسته‌ای ایران با یک شریک بالقوه در ریاض ارائه می‌دهد.
او گفت: «عربستان سعودی عمیقاً نگران برنامه هسته‌ای ایران است. اگر قرار باشد این گشایش جدید بین ایران و عربستان سعودی معنادار و تاثیرگذار باشد، باید نگرانی‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را برطرف کند - در غیر این صورت این گشایش فقط سمبولیک است.»
توافق روز جمعه همچنین حاوی بارقه‌های امید برای صلح پایدارتر در یمن است، جایی که از سال ۲۰۱۴ یک جنگ نیابتی بین عربستان سعودی و ایران به راه افتاده و این کشور را به باتلاق بدترین بحران بشری انداخته است.
در شرایط کنونی آتش‌بسی که با میانجیگری سازمان ملل که آوریل گذشته توافق شد، علی‌رغم انقضای آن در اکتبر، بدون توافق طرفین برای تمدید آن، تا حد زیادی برقرار مانده است. همین برقرار ماندن آتش‌بس نشانه‌ای از وجود مذاکرات پشت پرده میان عربستان و ایران پیش از رونمایی از نتیجه آن در روز جمعه بود.
دانیل راسل، دیپلمات ارشد آمریکا در امور شرق آسیا در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، گفت که دخالت چین در میانجیگری برای حصول این توافق می‌تواند «پیامدهای مهمی» برای واشنگتن داشته باشد.
راسل گفت غیرعادی است که چین به تنهایی برای میانجیگری یک توافق دیپلماتیک در مناقشه‌ای که طرف آن نیست، اقدام کند.
«سؤال این است که آیا این رویه آینده چین در سیاست خارجی است؟ آیا سفر آتی شی جین‌پینگ به مسکو هم می‌تواند مقدمه‌ای برای میانجیگری چین بین روسیه و اوکراین باشد؟»
آیا اسرائیل و ایران در آستانه نزاع با یکدیگر هستند؟ ــ عکس: شاتراستاک
همه این موضوعات زنگ خطر را در واشنگتن به صدا در آورده است. به همین دلیل جان کربی گفت که ایالات متحده از نزدیک رفتار پکن در خاورمیانه و جاهای دیگر را زیر نظر دارد.
او گفت: «در مورد نفوذ چین در خاورمیانه یا در آفریقا یا آمریکای لاتین، اینطور نیست که ما بی‌اطلاع باشیم. ما مطمئناً اقدامات چین را برای توسعه نفوذ و یافتن جای پا در سایر نقاط جهان که در راستای منافع خودخواهانه آن‌هاست، زیر نظر داریم.»
جان آلترمن، از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن گفت: «پیام نه چندان ظریفی که چین ارسال می‌کند این است که در حالی که ایالات متحده قدرت نظامی برتر در خلیج فارس است، چین هم یک حضور دیپلماتیک قدرتمند و قابل توجه دارد که هر لحظه توسعه بیشتری می‌یابد.»
وزیر خارجه چین احیای روابط ایران و عربستان سعودی را «پیروزی گفت‌وگو» خواند
نمایندگان امنیتی ایران و عربستان سعودی پس از چهار روز گفت‌وگو پشت درهای بسته در پکن به توافق برای ازسرگیری روابط دست یافتند. این تحول بزرگ برای چین، به‌عنوان میانجی، یک پیروزی دیپلماتیک محسوب می‌شود.
وز جمعه ۱۹ اسفند / ۱۰ مارس در نشستی با حضور علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی، مساعد بن محمد العبیان همتای سعودی او و وانگ یی، وزیر امور خارجه چین در پکن بیانیه ازسرگیری روابط دوجانبه تهران- ریاض امضا شد. امضای این توافق‌نامه پس از هفت سال خصومت صورت گرفت؛ هفت سالی که ثبات و امنیت خلیج فارس را به‌خطر انداخته و به تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه از یمن تا سوریه کمک کرده بود.
در پی این اقدام تأثیرگذار دیپلماتیک در خاورمیانه، وانگ یی، دیپلمات ارشد چین گفت:
مذاکرات موفقیت‌آمیز ایران و عربستان سعودی در پکن پیروزی برای گفت‌وگو و صلح است.
وزیر خارجه چین با تأکید بر اینکه این توافق در زمان آشفتگی‌های بسیار در جهان امیدبخش است، افزود:
چین به‌عنوان یک میانجیِ باحسن‌نیت و قابل اعتماد، صادقانه وظایف خود را به‌عنوان میزبان انجام داد.
وانگ یی اعلام کرد که چین به ایفای نقش سازنده در رسیدگی به مسائل و مناقشات کانونی در جهان ادامه می‌دهد و مسئولیت خود را به‌عنوان کشوری بزرگ نشان خواهد داد. تأکید کرد که «جهان فقط به مسئله اوکراین محدود نمی‌شود».
بر اساس بیانیه مشترک سه‌جانبه‌ای که وزارت خارجه چین منتشر کرد، بین مقامات امنیتی ایران و عربستان سعودی مذاکراتی از ۶ تا ۱۰ مارس (۱۵ تا ۱۹ اسفند) در پایتخت چین جریان داشت اما اطلاعاتی در این‌باره فاش نشد.
در بیانیه مشترک، سه طرف آمادگی خود را برای انجام «همه تلاش‌های خود» در جهت تقویت صلح و امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای ابراز کردند.
این توافق تاریخی یک پیروزی دیپلماتیک برای چین در منطقه‌ای محسوب می‌شود که ژئوپلیتیک تحت سلطه ایالات متحده آمریکا است. این موفقیت همچنین در حالی است که چین در میانه اتهام‌های غرب مبنی بر اینکه پکن به اندازه کافی در مورد جنگ اوکراین اقدامی انجام نداده است، خواستار گفت‌وگو درباره حمله روسیه به اوکراین شده است.
بین جمهوری اسلامی و عربستان سعودی همواره تنش‌های جدی‌ای وجود داشته است. عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ پس از حمله عناصر حزب‌اللهی به سفارت این کشور در تهران، روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری اسلامی قطع کرد. بهانه این حملات، اعدام یک روحانی شیعه در عربستان سعودی بود.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز جمعه پس از اعلام توافق ایران و عربستان سعودی در توییتر نوشت:
بازگشت روابط طبیعی میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ظرفیت‌های بزرگی را در اختیار دو کشور، منطقه و جهان اسلام قرار می‌دهد.
فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سخنانی از توافق امضاشده استقبال کرد و گفت:
ازسرگیری روابط با ایران ناشی از دیدگاه عربستان سعودی درباره اولویت راه حل‌های سیاسی است.
بن فرحان افزود:
کشورهای منطقه سرنوشت مشترکی دارند و بر همین اساس ضروری است برای ساختن مدلی جهت پیشرفت با یکدیگر مشارکت کنیم.»