اگر پس از سقوط اسد اختیار رفتن و یا ماندن دست پوتین بود اساسا نیروهای روسیه شتاب زده پایگاه های این کشور را ترک نمی کردند. حالا روسیه برای بازگشت به سوریه باید تمایلات متفاوت و متضاد چندین بازیگر از جمله ...
اردوغان، نتایاهو، احمد شرع و ترامپ را سبک و سنگین و با حفظ توازن تامین کند. احمد شرع می خواهد روسیه نقشی را که در دوام حکومت اسد داشته این بار از طریق کمک به تثبیت قدرت وی جبران کند، اسرائیل انتظار دارد روسیه با حضور در سوریه، نقش حائل بین آنکارا و تل آویو را بازی کند و امکان مانور اسرائیل در زمین و آسمان سوریه مثل دوره اسد محفوظ بماند. اردوغان خود را پدر معنوی گروهای جهادی به خصوص نیروهای جبهه تحریر الشام به رهبری احمد شرع می داند و برای خود در سوریه حق نسق قائل است. ترامپ رئیس جمهور آمریکا در نخستین واکنش خود در باره سوریه اردوغان را “کلیددار” سوریه توصیف کرد تا هم به مسکو و هم تل آویو یادآوری کند افسار دست ناتو و واشنگتن است و در معاملات دوجانبه “اول آمریکا” را نادیده نگیرید.
اسرائیل تمایل خود را به باقی‌ماندن پایگاه‌های نظامی روسیه در خاک سوریه به منظور مقابله با نفوذ فزاینده ترکیه در این کشور، به امریکا اطلاع داده است.
به گزارش رویترز به نقل از منابع آگاه تل‌آویو به واشنگتن اطلاع داده است که از نظر راهبردی ترجیح می‌دهد که روسیه اجازه یابد پایگاه‌های نظامی خود در سوریه را حفظ کند. هدف تل‌آویو از این پیشنهاد، مقابله با نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه است.
بر اساس گزارش رویترز، مقامات اسرائیل معتقدند اسلام گرایان حاکم بر سوریه که از حمایت آنکارا برخوردارند، تهدیدی برای مرزهای این رژیم محسوب می‌شوند.
رویترز افزود، اسرائیل این دیدگاه خود را در نشست‌هایی که در ماه کنونی در امریکا و اسرائیل با نمایندگان کنگره برگزار شد، به اطلاع مقامات بلندپایه امریکایی رسانده است.
به گزارش رسانه‌های اسرائیل، ژنرال رومن گوفمن، دستیار نظامی بنیامین نتانیاهو در دیدار روزهای اخیر در مسکو با مقامات امنیتی و نظامی روسیه منافع مشترک دو کشور، از جمله در قبال سوریه را مورد بحث قرار داده است.
گیدئون سعار، وزیر خارجه اسرائیل، در سفر هفته گذشته به بروکسل، مقر اتحادیه اروپا، به رهبران اتحادیه گفت احمد الشرع و هیئت تحریر شام «اسلامگرایان جهادی افراطی» پیشین هستند و اسرائیل نمی‌تواند حضور آن‌ها را در نزدیکی مرز خود تحمل کند.
اسرائیل همراه با انجام عملیات پراکنده در خاک سوریه، آگاهانه با تحریک اختلافات در جنوب سوریه تلاش می کند به بهانه پشتیبانی از درروزی های منطقه برای گسترش نفوذ نظامی خود به فراتر از مرزهای اشغالی جولان مشروعیت ایجاد کند.
بنیامین نتانیاهو و ییسرائل کاتس، وزیر دفاع اسرائیل روز ۱۱ اسفند به ارتش دستور دادند تا از دروزی‌های جنوب سوریه حمایت کنند. این دستور ارتش را موظف کرده در قبال هر تهدیدی برای دروزی‌های جنوب سوریه که از جمله از سوی ارتش جدید این کشور متوجه آن‌ها شود، وارد عمل شوند.
دستور اسرائیل با اشاره به رویدادهای روزهای جمعه و شنبه در شهرک جرمانا در جنوب دمشق و پس از درگیری‌هایی که یک تن کشته و چند نفر زخمی به جای گذاشت، صادر شد. فرد کشته شده از نیروهای امنیتی جدید سوریه بود.
ارتش و تشکیلات امنیتی جدید سوریه روز دوشنبه ۱۳ اسفند اعلام کردند در جرمانا مستقر شده‌اند.
به گزارش شبکه کان، دروزی‌های سوریه مواضع متفاوتی در قبال چتر حمایتی از سوی اسرائیل بیان کرده‌اند؛ در حالی‌که گروهی از آن‌ها همگام با دولت جدید سوریه خواهان خروج ارتش اسرائیل از مناطق تصرفی در سوریه هستند، برخی دیگر از موضع اسرائیل استقبال کرده‌اند. گروهی کم‌شمار از دروزی‌های سوریه نیز درخواست پیوستن مناطق زندگی خود به خاک اسرائیل را مطرح کرده‌اند.
همه ی بازیگران در سپهر سیاسی سوریه اگرچه در سخن بر حفظ تمامیت ارضی آن تاکید دارند اما در عمل هریک درحال مرزکشی و تعریف حوزه نفوذ خود هستند.
روسیه و بهای بازگشت به سوریه
در باره وضعیت فعلی روسیه در سوریه و پیچیدگی بازگشت آن به پایگاه های سابق حیمیم و طرطوس، یورونیوز در گزارشی نوشت: سال‌های زیادی بود که سربازان روسی مستقر در پایگاه هوایی حمیمیم در سوریه آزادانه در شهرهای ساحلی تردد می‌کردند. جنگنده‌های این پایگاه از باند برخاسته و مواضع شورشیانی که با حکومت سرکوبگر بشار اسد می‌جنگیدند، بمباران می‌کردند. اما دیگر چنین نیست.
پس از کنار رفتن بشار اسد، گروه‌های کوچکی از شورشیان سابق اکنون مسئول حفاظت از ورودی‌ها در هر دو پایگاه حمیمیم و پایگاه دریایی طرطوس هستند و هیات تحریر شام کنترل سوریه را در دست دارد.
نگهبانان یونیفرم‌پوش که در ورودی این پایگاه‌ها مستقر شده‌اند، کاروان‌های روسی را که از پایگاه خارج می‌شوند، همراهی می‌کنند. آن‌ها در گفت‌وگو با خبرنگاران رویترز که هفته گذشته از منطقه بازدید کردند، اعلام کردند: «آن‌ها (روسیه) باید قبل از خروج ما را مطلع کنند.» یکی از این نگهبانان، که نخواست نامش فاش شود، از بیان جزئیات بیشتر خودداری کرد.
مذاکرات برای حفظ پایگاه‌های روسیه؛ چانه‌زنی بر سر شرایط جدید
سرنوشت این پایگاه‌ها که برای نفوذ نظامی روسیه در خاورمیانه و آفریقا حیاتی هستند، اکنون در دستان احمد شرع، رئیس جمهوری موقت سوریه قرار دارد.
احمد شرع در تلاش است تا قرارداد اجاره ۴۹ ساله پایگاه طرطوس که در دوران اسد منعقد شده بود و همچنین توافق نامحدود برای پایگاه حمیمیم را با شرایط بهتری تنظیم کند. با این حال، او ظاهرا تمایلی به حذف کامل مسکو از صحنه ندارد.
به نظر می‌رسد که روسیه برای حفظ این پایگاه‌ها ناگزیر به ارائه حمایت دیپلماتیک و پرداخت غرامت مالی خواهد شد. مسکو، که بیش از هفت دهه در اقتصاد و بخش دفاعی سوریه نقش کلیدی داشته، در سال ۲۰۱۵ با ورود به جنگ داخلی این کشور، به تداوم قدرت بشار اسد برای سال‌ها کمک کرد.
بشار اسد در ماه دسامبر (آذر) سقوط کرد و از طریق پایگاه حمیمیم به روسیه گریخت. اکنون، رهبری اسلام‌گرای جدید سوریه – که زمانی هدف حملات هوایی بی‌امان روسیه بود – در حال مذاکره با مسکو بر سر آینده روابط دو کشور است.
خبرگزاری رویترز در گفتگو با هشت منبع آگاه از سوریه، روسیه و محافل دیپلماتیک به جزئیات تازه‌ای از نخستین دیدار سطح بالا میان احمد شرع و نماینده ویژه ولادیمیر پوتین دست بافته است. در این مذاکرات، مسائل کلیدی همچون بدهی‌های چندین میلیارد دلاری، آینده بشار اسد و بازگرداندن سرمایه‌های سوریه که گفته می‌شود در روسیه نگهداری می‌شوند، مطرح شده است.
این نزدیکی و کنار گذاشتن خصومت‌های گذشته، برای هر دو طرف سودمند است. با وجود اینکه اتحادیه اروپا و ایالات متحده برخی از تحریم‌های سوریه را کاهش داده‌اند، اما محدودیت‌های باقی‌مانده همچنان تجارت با این کشور جنگ‌زده و فقیر، با جمعیتی ۲۳ میلیونی را دشوار می‌کند.
نقش حیاتی روسیه در تأمین نیازهای اساسی سوریه
یک دیپلمات مستقر در دمشق به رویترز گفت که احیای جریان سنتی تأمین سلاح، سوخت و گندم از سوی روسیه می‌تواند برای سوریه حیاتی باشد. در همین راستا، رهبران جدید این کشور مایلند «حتی با دشمنان سابق خود صلح کنند.»
دکتر آنا بورشچفسکایا از مؤسسه واشنگتن نیز معتقد است که «مسکو همچنان برای سوریه امتیازاتی دارد» و قدرت و نفوذ آن در این کشور به قدری عمیق است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. او افزود: «روسیه فقط به دولتی در دمشق نیاز دارد که منافعش را تأمین کند، و حاضر است با چنین دولتی توافق کند.»
با این حال، به گفته یکی از منابع سازمان ملل، روسیه تاکنون تحت اداره جدید سوریه هیچ‌گونه صادرات غلات به این کشور انجام نداده است.
موضع آمریکا و اسرائیل؛ بدهی‌های سوریه و سرنوشت بشار اسد
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، از زمان روی کار آمدن خود سخنان چندانی درباره سوریه نگفته است، اما تلاش کرده تا روابط واشنگتن با مسکو را ترمیم کند.
یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اظهار داشت که با کنار رفتن بشار اسد، فرصتی برای سوریه فراهم شده است تا «دیگر تحت سلطه و بی‌ثباتی ناشی از نفوذ ایران یا روسیه قرار نگیرد.»
با این حال، اسرائیل که متحد آمریکا محسوب می‌شود، خواهان ادامه حضور روسیه در سوریه به‌عنوان سدی در برابر نفوذ ترکیه است. خبرگزاری رویترز در تاریخ ۲۸ فوریه (دهم اسفند) این موضوع را گزارش کرده است.
احمد شرع، رئیس جمهوری موقت سوریه در نشست ۲۹ ژانویه (دهم بهمن) در دمشق، خواستار لغو وام‌هایی شد که در دوران بشار اسد از روسیه دریافت شده بود. دو منبع آگاه به رویترز گفتند که سوریه پیش از جنگ تقریبا هیچ بدهی خارجی نداشت، اما اکنون، طبق اظهارات محمد عبازید، وزیر دارایی سوریه در ماه فوریه، این کشور بین ۲۰ تا ۲۳ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد. او مشخص نکرد که چه مقدار از این بدهی به روسیه مربوط می‌شود.
در جریان این دیدار سه‌ساعته با میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر خارجه روسیه، مقامات سوری یک موضوع کلیدی دیگر را نیز مطرح کردند: بازگشت بشار اسد به سوریه. بااین‌حال، این مسئله تنها به‌طور کلی مورد بحث قرار گرفت و به نظر نمی‌رسد که مانعی جدی برای بازسازی روابط میان دو کشور باشد.
موضع روسیه در قبال اسد و دارایی‌های سوریه
یک منبع ارشد روسی اعلام کرد که مسکو هرگز با استرداد بشار اسد موافقت نخواهد کرد و چنین درخواستی نیز از سوی دولت جدید سوریه مطرح نشده است.
احمد شرع، رئیس جمهوری موقت سوریه همچنین خواستار بازگرداندن دارایی‌های سوریه شد که به باور دولتش، بشار اسد در مسکو سپرده‌گذاری کرده است. بااین‌حال، هیات روسی به رهبری آقای بوگدانوف، وجود چنین اموالی را رد کرد. این موضوع را یک دیپلمات مستقر در سوریه که در جریان مذاکرات بوده، به رویترز گفته است.
در بیانیه‌ای که پس از این نشست منتشر شد، دولت سوریه اعلام کرد که آقای شرع تأکید کرده است که روابط جدید میان دو کشور باید اشتباهات گذشته را جبران کند و از روسیه بابت ویرانی‌هایی که در سوریه به بار آورده است، درخواست غرامت کرده است.
به گفته تمامی منابع، این نشست بدون تنش خاصی برگزار شد. همچنین، دو هفته پیش، گفت‌وگوی تلفنی میان احمد شرع و ولادیمیر پوتین از سوی کرملین «سازنده» توصیف شد.
دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در تاریخ ۲۵ فوریه (هفتم اسفند) درباره پیشرفت مذاکرات میان مسکو و دمشق بر سر آینده پایگاه‌های نظامی روسیه پاسخ داد که «ما همچنان در تماس با مقامات سوریه هستیم.»
دوراهی سوریه
احمد شراع، رئیس جمهوری موقت سوریه، در مصاحبه‌ای با شبکه سعودی العربیه در اواخر دسامبر (اوایل دی) اذعان کرد که کشورش دارای “منافع استراتژیک” با روسیه است. روسیه برای نسل‌ها تأمین‌کننده اصلی ارتش حالا منحل‌شده سوریه بوده و همچنین در احداث نیروگاه‌ها، سدها و دیگر زیرساخت‌های کلیدی این کشور سرمایه‌گذاری کرده است.
در مقابل، روسیه که پایگاه دریایی طرطوس را به‌عنوان تنها پایگاه دریایی خود در مدیترانه حفظ کرده است، به‌شدت بر تداوم این حضور تأکید دارد. این پایگاه برای مسکو نه‌تنها از نظر نظامی، بلکه از منظر نفوذ سیاسی نیز حیاتی است، به‌ویژه در شرایطی که آمریکا در شمال شرق سوریه، ترکیه در شمال و اسرائیل اخیراً در جنوب این کشور نیرو مستقر کرده‌اند.
حفظ پایگاه طرطوس، به روسیه کمک می‌کند تا در میان رقابت‌های دیپلماتیک بر سر نفوذ در دمشق پس از سقوط بشار اسد، همچنان برگ برنده‌ای در اختیار داشته باشد.
بر اساس برآورد کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل برای غرب آسیا، هزینه بازسازی سوریه حدود ۴۰۰ میلیارد دلار خواهد بود.
بااین‌حال، به گفته یک منبع آگاه از دیدگاه روسیه، مسکو به‌احتمال زیاد مسئولیت این خسارات را نخواهد پذیرفت و به‌جای پرداخت غرامت، کمک‌های بشردوستانه را به‌عنوان راهکار جایگزین پیشنهاد خواهد داد.
