دولت سوریه روز دوشنبه ۱۱ مارس اعلام کرد که توافقی با مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، به امضا رسیده است. این توافق شامل “ادغام” تمام نهادهای مدنی و نظامی تحت اداره خودمختار کردها در چارچوب دولت سوریه است.
این توافق، که روز دوشنبه ۱۰ مارس توسط احمد الشراع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، و مظلوم عبدی امضا شد، می‌تواند پیامدهای عمیقی در کشوری داشته باشد که هنوز پس از سقوط بشار اسد در ۸ دسامبر به ثبات نرسیده است.
توافق شامل ۸ بند است که باید تا پایان سال اجرا شود. این توافق شامل یک آتش‌بس و ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در ارتش سوریه است. همچنین، تمامی گذرگاه‌های مرزی با عراق و ترکیه، فرودگاه‌ها و میادین نفتی شمال شرق کشور تحت کنترل دولت مرکزی قرار خواهند گرفت.
زندان‌هایی که حدود ۹۰۰۰ عضو مظنون به گروه داعش در آن‌ها نگهداری می‌شوند نیز به کنترل دولت مرکزی سپرده خواهند شد. کردهای سوریه حقوق قانونی خود را باز خواهند یافت، از جمله حق استفاده و آموزش زبان کردی که دهه‌ها تحت حکومت اسد ممنوع بود. صدها هزار کرد که در طول ۱۴ سال جنگ داخلی سوریه آواره شده بودند، به خانه‌های خود بازخواهند گشت.
توافق همچنین تصریح می‌کند تمام شهروندان سوری، صرف‌نظر از مذهب و قومیتشان، در فرآیند سیاسی کشور مشارکت خواهند داشت.
مظلوم عبدی در پستی در شبکه اجتماعی X نوشت: “ما مصمم هستیم آینده‌ای بهتر بسازیم که حقوق تمام سوری‌ها را تضمین کند.” او همچنین افزود: “ما این توافق را فرصتی واقعی برای ساختن سوریه‌ای جدید می‌دانیم که تمام اقوام آن را در بر گیرد و همزیستی مسالمت‌آمیز را تضمین کند.”
در پی این توافق، در چندین شهر از جمله دمشق و حسکه جشن‌هایی برگزار شد.
اجرای این توافق به عوامل خارجی بستگی دارد، به‌ویژه در مورد آتش‌بس. کردها همچنان تحت حملات مداوم ترکیه و “ارتش ملی سوریه” که تحت حمایت آنکارا قرار دارد، هستند. این نیرو عمدتاً متشکل از اعضای سابق داعش و گروه‌های اسلام‌گرای تندرو است. برخی از این عناصر اکنون در ارتش سوریه ادغام شده‌اند.
تغییر موضع دولت موقت سوریه در قبال کردها
این توافق پرسش‌هایی را درباره نیت احمد الشراع مطرح می‌کند. او پس از سقوط رژیم سوریه در ابتدا تمایلی به مذاکره با کردها نشان نمی‌داد و تنها از طریق میانجی‌های بین‌المللی، مانند ائتلاف جهانی ضد داعش، ارتباطات غیرمستقیمی با آنان داشت.
تا ماه‌ها، کردها از مذاکرات ملی که در ۲۵ فوریه در دمشق با حضور ۹۰۰ نماینده برگزار شد، کنار گذاشته شده بودند. اما حالا، توافق میان الشراع و عبدی تنها دو هفته پس از آن صورت می‌گیرد که عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان (PKK)، خواستار انحلال این حزب و پایان مبارزه مسلحانه شد.
این توافق یک گام بزرگ برای دولت موقت محسوب می‌شود، زیرا بخش عمده سوریه را تحت کنترل دولت مرکزی که توسط گروه هیئت تحریر الشام (HTC) رهبری می‌شود، قرار خواهد داد. اما احمد الشراع همچنان با چالش‌هایی برای تحکیم قدرت خود در سراسر کشور مواجه است. تخمین زده می‌شود نیروهای او حدود ۳۰ هزار نفر باشند که عمدتاً در شهرهای بزرگ مانند ادلب، حما، حمص، دمشق و درعا مستقر هستند. حضور نیروهای او در لاذقیه و طرطوس، که از مناطق عمدتاً علوی‌نشین هستند، ضعیف‌تر است.
به نظر می رسید پس از سقوط اسد، سوریه در آرامش نسبی قرار بگیرد، اما شرایط به سرعت بدتر شد. موارد زیادی از خشونت، آدم‌ربایی و قتل‌های هدفمند گزارش شده است.
در ۶ مارس، وفاداران به بشار اسد دست به یک شورش زدند که به درگیری‌های گسترده انجامید. در این درگیری‌ها، ۲۳۱ نیروی دولتی و ۲۵۰ شورشی کشته شدند، اما فاجعه اصلی برای غیرنظامیان رخ داد.
دیده‌بان حقوق بشر سوریه گزارش داده که ۱۰۶۸ غیرنظامی، عمدتاً از اقلیت علوی، اعدام شده‌اند. این اعدام‌ها یا توسط نیروهای امنیتی یا گروه‌های مسلح متحد دولت صورت گرفته است.
دولت سوریه در ۱۰ مارس پایان عملیات نظامی را اعلام کرد، اما این درگیری‌ها نشان داد حتی در داخل دولت موقت، اختلافات زیادی وجود دارد.
برخی گروه‌های نظامی که به ارتش جدید سوریه پیوسته‌اند، به ارتکاب جنایات جنگی متهم هستند. برای مثال، تیپ سلطان سلیمان شاه که تحت فرماندهی محمد الجاسم، معروف به “ابو عمشه”، قرار دارد، در بسیاری از این خشونت‌ها نقش داشته است.
دولت موقت تأکید دارد این حملات مواردی “استثنایی” بوده‌اند و احمد الشراع وعده داده مسئولان “کشتار غیرنظامیان” را به محاکمه خواهد کشاند. او همچنین کمیته‌ای مستقل را برای بررسی این وقایع تشکیل داده که شامل دو شخصیت علوی نیز می‌شود.
علاوه بر چالش‌های داخلی، دولت موقت سوریه با تهدیدهای خارجی نیز مواجه است. پس از سقوط اسد، اسرائیل بارها منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در بلندی‌های جولان را نقض کرده است. دولت اسرائیل قصد دارد مناطق بیشتری را به اشغال خود درآورد و برای این هدف، از تنش‌های فرقه‌ای در سوریه سوءاستفاده می‌کند.
در جریان درگیری‌های اخیر در منطقه جرمانا، که عمدتاً دروزی‌نشین است، اسرائیل خود را مدافع این جامعه معرفی و حتی تهدید کرد ممکن است نیروهایش را به آنجا اعزام کند.
چند روز بعد، وزیر دفاع اسرائیل، اسرائیل کاتز، اعلام کرد اسرائیل به زودی به دروزی‌های سوریه اجازه خواهد داد برای کار به بلندی‌های جولان وارد شوند. این اقدام واکنش‌های شدیدی را در جامعه دروزی سوریه، که نسبت به دولت مرکزی بی‌اعتماد است، برانگیخته است.
با افزایش تهدیدات داخلی و خارجی، احمد الشراع برای حفظ یکپارچگی سوریه به توافق با نیروهای دموکراتیک سوریه نیاز داشت. با این حال، این توافق تنها یک گام ابتدایی است و چالش‌های بسیاری در مسیر دولت موقت باقی مانده است.
اومانیته – برگردان برای اخبار روز: سینا بهزادی
