کردستان سوریه در آزمون تغییرات در دمشق

نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) مشغول مذاکرات پیچیده درباره آینده روژاوا هستند، در حالی که ترکیه مداخلات خود را افزایش می دهد.

گزارشی از کریس دن هوند، فرستاده ویژه ما در سوریه همراه با کلوئه تروأدک

در مقابل صحنه ای که به رنگ های کردی تزئین شده است، جمعیتی از سنین مختلف برای جشن ده سالگی آزادی کوبانی از چنگال داعش (OEI) توسط یگان های مدافع خلق (YPG) و یگان های حفاظت از زنان (YPJ)، مبارزان کرد و متحدانشان، جمع شده‌اند. سمیرا با دوستانش می رقصد. او در تمام دوران جنگ در شهر ماند.

مراقب مجروحان بودیم، مرده ها را می شستیم، غذا میپختیم و برای تقویت روحیه نیروها آواز می خواندیم. یک مبارز در حال مرگ به من گفت: «وقتی کوبانی آزاد شد، می آیی و سر قبرم به من خبر میدی. » وقتی شهر از دست داعش (OEI) آزاد شد، به سر مزارش رفتم تا برایش نقل کنم. این گفتگو هنوز ذهن مرا اشغال می‌کند.

شبح حمله جدید، این بار از جانب ترکیه، فضای شاد جشن را کدر کرده است. زینه حنان، ۵۰ ساله، در سال ۲۰۱۸ از عفرین - در شمال غرب سوریه - فرار کرد تا از بمباران نیروی هوایی آنکارا و بد رفتاری شبه نظامیان سوری هم پیمانش در امان بماند. او تا سال ۲۰۲۴، همراه دختر و نوه اش، در چادری در تل رفعت - در ۴۰ کیلومتری حلب - زندگی می‌کرد. بعد از سقوط رژیم بشار اسد در پایان سال ۲۰۲۴ دوباره توسط همان شبه نظامیان تبعید شدند. او اعتراض می کند:

اکنون ترکیه و مزدورانش کوبانی را تهدید می کنند. اما ما از اینجا تکان نخواهیم خورد. کجا بریم ؟ ما دولت جدید دمشق را دوست نداریم، هیچ کاری نکرد وقتی ما را از خانه هایمان بیرون کردند.

بر اساس گزارش دفتر سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور بشردوستانه (OCHA)، بیش از صد هزار نفر که اکثریت کرد هستند، در هفته های اخیر مجبور شده اند به قلمروهای اداره خودگردان شمال و شرق سوریه (AANES) پناهنده شوند.

روی کار آمدن هیئت تحریرالشام (HTC) و رهبر آن احمد الخراء و همچنین اعلامیه های او در جهت سوریه ای که تمام ساکنانش را شامل شود، برای رفع نگرانی ها کافی نبود. در ۲۹ ژانویه، مراسم تحلیف او به عنوان «رئیس جمهور دوران انتقال» در مقابل مجلسی از سربازان، که همه مرد بودند، برگزار شد. از جمله ابو حاتم چاکرا، رهبر شبه نظامیان احرار الچارکیه، که از جمله متهم به قتل وحشیانه فعال سیاسی کرد هورین خلف در اکتبر ۲۰۱۹ است. در کنار او ابو امشا، فرمانده جدید منطقه حمات ورهبر واحد الحمزه ی ارتش جدید سوریه (ANS) سازمان ملل چندین بار این واحد را متهم به جنایات متعدد، از جمله خشونت جنسی کرد.

سه موضوع مذاکرات با رژیم جدید

مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که ائتلافی بین نیروهای کرد، عرب و سوریه است، در مکانی امن، با چهره‌ ای خسته ، از ما استقبال می‌کند. او دلایل روابط خصمانه با ترکیه را با جزئیات بیان کرده و سپس سه موضوع مذاکرات با دولت دمشق را نام می‌برد: درآمیختن نیروهای نظامی دموکراتیک سوریه در ارتش حکومت جدید، حضور در نهادهای سیاسی و کنترل منابع انرژی. او میگوید: « یک روند سیاسی آغاز خواهد شد. کمیسیون هایی برای پیش نویس قانون اساسی جدید ایجاد خواهند شد. ما باید بخشی از این کمیسیون ها باشیم.» .

شمال و شرق سوریه در حال حاضر از نوعی قانون اساسی به شکل یک «قرارداد اجتماعی» بهره می برند که حقوق جوامع، حقوق زنان و احترام به ادیان مختلف را تضمین می کند. آیا این متن برای دمشق خیلی مترقی است ؟ مظلوم عبدی ادامه می دهد:

«قرارداد اجتماعی» ما یک سند قانونی بسیار پیشرفته است. ما می خواهیم که این سند در قانون اساسی جدید مورد توجه قرار گیرد. اما برای تحقق این امر، نیازمندیم که ترکیه آتش بس را بپذیرد و دخالت خود را در امور سوریه متوقف کند.

با این حال، در امتداد فرات، بمب‌های ترکیه که توسط هواپیماهای جنگی و یا هواپیماهای بدون سرنشین پرتاب می‌شوند، مرتباً مردم را قربانی می‌کنند. مظلوم عبدی توضیح می دهد:

هیچ درگیری بین ما و دولت جدید در دمشق وجود ندارد. تنها مبارزات در اطراف فرات بین کوبانی و ممبیج، با شبه نظامیان طرفدار ترکیه که در تلاش برای عبور از شرق رودخانه هستند، جریان دارند. ما در تلاش برقراری آتش بس با ترکیه هستیم. واسطه‌ها، از جمله اعضای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش(OEI)، خوب میانجیگری می‌کنند، اما با این وجود آنکارا به بمباران ما ادامه می‌دهد.

در حال حاضر، جبهه تثبیت شده است. شبه نظامیان طرفدار ترکیه که بین خود در جنگ هستند، دیگر قادر به پیشرفت نیستند. و جنگجویان نیروهای دموکراتیک سوریه(FDS) بیش از بیش آموزش دیده میشوند، خوب مجهز می شوند و با تجربه هستند. آنها، زن و مرد، از شبکه وسیعی از تونل ها استفاده می کنند. آنها با حمایت مردم خسارات زیادی به شبه نظامیان طرفدار ترکیه وارد کردند.

دفاع از جایگاه زن

همانطور که حلیمه برای ما شرح میکند، غیرنظامیان شهرهای شمال و شرق کوبانی، رقه، ساکه یا قامیچلی - که مصمم به تشکیل «سپرهای انسانی» به منظور «حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی که آب و برق منطقه را تأمین می‌کند» هستند، حمایت خود از نیروهای دموکراتیک سوریه را ابراز کرده‌اند. او نگران است و منتظر بازگشت خواهرش است که به یکی از کاروان هایی پیوسته که مرتب توسط پهبادهای ترکیه هدف قرار می گیرد. در بیمارستان کوبانی، شاهد ورود یکی از این کاروان‌های غیرنظامی هستیم که تعدادی کشته‌ها و مجروحان خود را حمل می‌کند.

آنکارا در تلاش تخریب مذاکرات بین دولت دمشق و مقامات سیاسی و نظامی شمال و شرق سوریه است. با این حال، پیشنهادات بسیار ملموس برای اینکه سوریه در آینده حکومتی دموکراتیک و غیر متمرکز باشد، توسط نیروهای دموکراتیک سوریه (FDS) و اداره خودگردان شمال و شرق سوریه (AANES) روی میز گذاشته شده است. چگونگی درآمیختن FDS در یک ارتش ملی یکی از اصلی ترین مباحث اختلاف است. مُرهَف ابو قصره، وزیر دفاع جدید سوریه، پیشنهاد یک نیروی نظامی متحد، تحت فرماندهی متمرکز، و همبسته شدن انفرادی رزمندگان FDS را مطرح کرده است.

روهیلات عفرین فرمانده کل یگان‌های مدافع زنان(YPJ) در یک پناهگاه امن ما را می پذیرد و مخالفت خود را بیان می کند:

ما می خواهیم به ارتش سوریه بپیوندیم، اما به عنوان یک موجودیت مستقل. ما همچنین می خواهیم حق خود را برای دفاع از خود به عنوان یک زن حفظ کنیم. [...] زنان مبارز کرد در خط مقدم مبارزه با سازمان دولت اسلامی داعش (OEI) حضور داشتند. آنها برابری با مردان را در «قرارداد اجتماعی» به دست آوردند، از جمله ریاست مشترک زن و مرد در همه مجالس. آنها نمی خواهند خلع سلاح شوند. آنها خواستار پایداری موقعیت خود در سوریه فردا هستند.

از سوی دیگر، او می‌افزاید: «چگونه می‌توانیم خودمان را خلع سلاح کنیم وقتی هر روز تهدید می‌شویم؟ این خودکشی خواهد بود». در این موضع نیروهای دیگری در سوریه نیز با او‌‌‍‌‍‍ مشترکند.دو گروه دیگر از شورشیان ضد اسد نیز، از جمله دروزی‌های استان سویدا و نیروهای مسلح گروه‌بندی شده در اتاق عملیات جنوب، مخالف با یک سوریه متمرکز هستند و از تسلیم سلاح‌های خود خودداری کرده‌اند. آنها خواستار خودمختاری در ارتش آینده هستند.

الگوی چند جماعتی رقه

در رقه، خوود العیسی، سخنگوی شورای زنان زنوبیا، تأیید می کند: « ما نمی خواهیم آنچه را در انقلاب شمال و شرق سوریه به دست آورده ایم، واگذار کنیم». سیلون مرکادیه، روزنامه نگار فرانسوی عرب زبان، در رقه به ما می پیوندد. او می گوید:

در میان برخی از اعراب نارضایتی وجود دارد زیرا آنها از مذاکرات بین نیروهای دموکراتیک سوریه و دولت انتقالی کنار زده شدند. آنها اکثریت را در رقه تشکیل می دهند و بیش از اندازه در مبارزه با داعش شرکت کردند و متحمل خسارات سنگین شدند.

از زمان سقوط رژیم، تظاهراتی در چندین شهر عرب نشین در شمال و شرق سوریه برای درخواست پیوستن آنها به دولت مرکزی دمشق برگزار شده است، در حالی که چندین فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه از دیرالزور، در جنوب شرق که اکثریت عرب است، از بیعت با دمشق دم زدند. با این حال، هیچ برخورد یا قیام گسترده ای علیه اداره خودگردان شمال و شرق سوریه(AANES) صورت نگرفته است. اما در خیابان های رقه فضای عدم اطمینان حاکم است.

فارس النازی و لورنس البورسان، دو تن از مقامات عرب اهل رقه، دیدگاه خود را در مورد دولت سوریه متمرکز ارائه می دهند. برای فارس النازی، عضو شورای قبیله الولدا، «اداره خودمختار در این شرایط جنگ و بی ثباتی مشروعیت خود را دارد، اما من فکر می کنم زمانی که صلح و گفتگوی ملی دوباره برقرار شود، تمرکزگرایی بهترین راه حل خواهد بود». با این حال، او قبول میکند که «اداره خودگردان شمال و شرق سوریه (AANES) در ده سال گذشته خوب کار انجام داده است». فارس النازی از این دیدگاه دفاع می کند: «یک ایالت فدرال منجر به تفرقه می شود، و بین مناطق و جوامع مشکل ایجاد می کند.» حمدان العابد، یکی از اعضای قبیله عرب دلیم با آنها مخالفت می کند:

منطقه ما پی در پی توسط رژیم، ارتش آزاد سوریه، شبه نظامیان شیعه، النصره و داعش ویران شده. ما شهدای خود را در کنار شهدای اعضای دیگر جوامع - کردها، سریانی ها یا دیگران - به خاک سپرده ایم. این الگوی چند جماعتی کنونی است که به بهترین شکل همه را نمایندگی می کند.

معلم کرد رامان یوسیف تصریح می کند که آنها می خواهند یک سوریه جدید غیرمتمرکز بسازند، نه بر پایه جماعت‌ها، بلکه بر اساس جغرافیا:

من کرد هستم، کردستان را دوست دارم، اما اینجا در روژاوا، بهترین دستاورد، پروژه چند جماعتی ما است، زیرا این تنها کردها نیستند که خون خود را داده‌اند. اعراب و مسیحیان نیز شهدای خود را دارند. ما برای یک روژاوا که یک کشور مستقل کرد کوچک باشد، نمی جنگیم.

تهدید شکل گیری یک کشور «تحت الحمایه» ترکیه

گفت‌وگوی ملی پر تشنج خواهد بود زیرا آنکارا از قبل مهره‌های خود را در فرماندهی نظامی و وزارتخانه‌های دمشق قرار داده است و بازرگانان خود را تشویق می‌کند تا تعداد قراردادها را برای مشارکت در بازسازی کشور افزایش دهند. اما کردها و متحدانشان امید خود را از دست نمی دهند. الهام احمد، وزیر امور خارجه(AANES)، با قدرت خواستار «سوریه یکپارچه بر اساس مرزهای امروزی و حفظ نهادهای سیاسی اداره خودمختار (AANES)در سوریه جدید» است، « ما می خواهیم در دولت آینده سوریه حضور داشته باشیم.»

ائتلاف بین المللی در همین جهت اعلامیه هایی را صادر کرده است: سوریه جدید باید شامل همه جماعت‌ها از جمله کردها باشد و به آنها احترام بگذارد. آیا او وزن کافی دارد؟ نویسنده پاتریس فرانچسکی از طریق تلفن به ما تأیید می کند که «فرانسه حضور دارد و به کردها کمک نظامی می کند». ایالات متحده همچنان در سوریه پایگاه هایی دارد که بین ۹۰۰ تا ۲۰۰۰ سرباز در آن مستقر هستند، اما تضمینی در نگه داشتن آنها در منطقه وجود ندارد. در این بین، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، همکاری منطقه‌ای بین ترکیه، اردن، عراق و سوریه برای «مبارزه با داعش» ایجاد کرده است، اقدامی برای متقاعد کردن پنتاگون برای متوقف کردن حفاظتش از نیروهای دموکراتیک سوریه در نبرد مشترکشان علیه داعش دوباره متولد شده.

در انتظار اوجالان

اما مسئله کردها در ترکیه نیز مطرح است. دولت دو بار به هیئتی از حزب دموکراتیک خلق ها (DEM) که طرفدار کردها است، اجازه داده است که با عبدالله اوجالان ، رهبر حزب کارگران کردستان (PKK) که از سال ۱۹۹۹ به حبس ابد محکوم شده و در زندان ایمرالی است، ملاقات کند. انتشار بیانیه ای از سوی اوجالان پیش‌بینی شده، اما تاریخ آن هنوز مشخص نشده است. دولت ترکیه خواستار خلع سلاح (PKK) است، گزینه‌ای که فعلاً توسط رهبری این سازمان رد شده، تا زمانی که تضمیناتی که خواستار آن است مهیا نشده‌اند.

صالح مسلم، رئیس مشترک حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) در سوریه نیز بسیار بدبین است:

ترکیه به ما حمله می کند، ما را متهم می کند به نزدیکی با PKK و حمایت از ایده های اوجالان. اگر ترکیه مذاکرات خود با حزب کارگران کردستان(PKK) را جدی می گرفت، قبلاً بمباران ما را متوقف می کرد.

اردوغان همچنان به عزل یکی پس از دیگری شهرداران منتخب حزب حامی کردها (DEM) که به نحوی دموکراتیک انتخاب شده‌اند ادامه می دهد، در حالی که ارتش یک حمله بهاری دیگر را علیه چریک های حزب کارگران کردستان(PKK) در شمال عراق تدارک می‌بیند.

منشأ نفتی

روژاوا را به همراه دو کرد آلمانی زبان به سمت عراق ترک می کنیم. این جاده را اسکله هایی که بزرگترین ذخایر نفت کشور را پمپاژ می کنند، محاصره کرده است. منابع نفت و گاز این کشور در شمال شرق سوریه و منطقه دیرالزور قرار دارد. رجی در هامبورگ به عنوان یک مامور پخش کار می کند و آمده است تعطیلات خود را در روژاوا بگذراند. او کمی نگران روژاوا را ترک می کند: «مردم رنج می برند. آب آلوده است، اینترنت به ندرت در دسترس است و شبکه برق همیشه قطع است». در طی یک سال و نیم، حداقل سه بار، نیروگاه بزرگ السویدا هدف نیروی هوایی ترکیه بوده است. این شبکه با ژنراتورهایی جایگزین شده است که با نفت بد تصفیه شده کار می کنند و دود سیاه آن شهرها را خفه می کند.

آیا سوخت های فسیلی یک برتری برای کردها و متحدانشان در مذاکراتشان با دمشق است؟ صالح مسلم به ما می گوید:

نود درصد پمپ های نفت و گاز نابود شده‌اند. برخلاف آنچه مردم در دمشق فکر می کنند، ما از این منابع بهره چندانی نمی بریم و از ابتدا گفته ایم: همه مردم سوریه باید به این منابع گاز و نفت دسترسی داشته باشند.برای عادلانه شدن، توزیع این منابع دولت باید در نشستی به سر میز بیاید.

با جهان احمد، دو نوه و دو چمدان بزرگش از مرز سوریه و عراق عبور می کنیم. این زن آمده است تا مادرش را در الحسکة دفن کند. او از آینده می ترسد: «مردم از دولت جدید می ترسند، همانطور که از رژیم اسد می ترسیدند.»

-------

گزارشگران:

کریس دن هوند خبرنگار ویدئوئی،او رپرتاژهای بسیاری در باره کردها و پناهندگان فلسطینی در غزه تهیه کرده است

کلوئه تروادک روزنامه نگار در Rojava Information Center

منبع: لوموند دیپلماتیک