سازمانی که در سراسر غزه، اورشلیم شرقی و کرانه باختری خدمات حیاتی ارائه می‌دهد، به‌دنبال تصویب ممنوعیت اسرائیل، در آستانه تعطیلی در ۱ فوریه قرار دارد و کسی نمی‌داند چه اتفاقی خواهد افتاد.
فاطمه جها‌لین درحالی‌که صورتش را به میله‌های آبی‌رنگ پنجره داروخانه تکیه داده بود، برای گرفتن چند بسته اضافی دارو التماس می‌کرد. او ماهانه داروهای فشارخون، کلیه و انسولین را از داروخانه‌ای در یک درمانگاه متعلق به آنروا (آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی) در اورشلیم شرقی تهیه می‌کند.
او می گفت: «اگر این داروها را بخواهم از جای دیگر بخرم، برایم ماهانه ۴۰۰ شکل (حدود ۹۰ پوند) هزینه خواهد داشت. ما پولش را نداریم؛ ما پناهنده‌ایم.»
افزون بر آن، فاطمه هر سه ماه یک‌بار مجبور است آزمایش خون بدهد که بیرون از این درمانگاه ۱۵۰ شکل (۳۰ پوند) هزینه دارد، یا درمان منظم چشمش که آنروا هزینه‌اش را پوشش داده و گرنه برایش بسیار گران درمی‌آید.
به گزارش گاردین در غزه، اورشلیم شرقی و کرانه باختری، بروز فاجعه‌ای برای آنروا نزدیک است: طبق مصوبه پارلمان اسرائیل، فعالیت این نهاد سازمان ملل از پایان ماه جاری میلادی در کل آن مناطق ممنوع می‌شود.
فاطمه می گوید: «مطمئنی آنروا بسته می‌شود؟» و درحالی‌که دست‌هایش را بر ران‌هایش می‌زند با نگرانی می پرسد: «واقعاً نمی‌دانم باید چه کنم – فقط خدا می‌تواند کمکمان کند اگر قرار باشد این درمانگاه را تعطیل کنند.»
یک کارمند آنروا در حال قفل کردن درِ درمانگاه اردوگاه پناهندگان شعفاط در اورشلیم شرقی بود؛ درمانگاهی که بیماران زیادی به آن وابسته‌اند.
وقتی پارلمان اسرائیل در اکتبر گذشته طرح ممنوعیت فعالیت آنروا را تصویب کرد، فتحی صالح – مدیر خدمات اردوگاه پناهندگان شعفاط در حومه اورشلیم – صبح به دفترش آمد و با صدها نفر وحشت‌زده روبه‌رو شد که می‌خواستند بدانند اگر این آژانس تعطیل شود، چه بر سرشان خواهد آمد.
صالح گفت: «اگر خدماتی که ما ارائه می‌دهیم قطع شود، مانند قطع اکسیژن برای مردم اینجاست. این کار مردم را نابود خواهد کرد.»
صالح خودش فرزند همین اردوگاه است. دفترش در محل یک بوفه قدیمی شهری برای کودکان واقع شده و اکنون او مسئول همان مدارس، خدمات پزشکی و کارکنان جمع‌آوری زباله‌ای است که در تمام عمر با آن‌ها سروکار داشته. بااین‌حال، هنوز نمی‌داند اول فوریه، وقتی به دفترش در اردوگاه بیاید، چه ماجرایی در انتظارش است.
ممکن است وقتی گوشی تلفن را برمی‌دارد صدایی نباشد، یا در دفترش مهر و موم شود و ورود ممنوع گردد، یا بدتر از آن، نیروهای امنیتی اسرائیلی – که اغلب به اردوگاه یورش می‌برند – مقابلش باشند. تمام چیزی که کارکنان آنروا می‌دانند این است که تصمیم سرنوشت‌ساز در اختیار آن‌ها نیست.
صالح می گوید: «هر احتمالی ممکن است.» هنگامی که مردم برای پرسیدن وضعیت به دفترش می‌آیند، او به آن‌ها اطمینان می‌دهد که آنروا تا زمانی که بتواند، به حدود ۳۰هزار پناهنده – ثبت‌شده و ثبت‌نشده – ساکن شعفاط خدمات بهداشتی، آموزشی و جمع‌آوری زباله را ارائه خواهد داد. اما «تا وقتی دیگر واقعا نتوانیم کاری بکنیم.»
اردوگاه پناهندگان شعفاط خانه ده‌هاهزار نفر است که در ۲ کیلومتر مربع در میان ساختمان‌های بلند و سیم‌های درهم تنیده برق زندگی می‌کنند و با دیوارهای بلند بتنی، یک برج نگهبانی و یک ایست بازرسی محصور شده‌اند. صالح نگران است که کامیون‌های آنروا که برای جمع‌کردن زباله‌هایی که روزانه انباشته می‌شود دیگر نتوانند بیایند.
او می‌گوید: «این اردوگاه روزانه ۲۰ تا ۲۵ تن زباله تولید می‌کند؛ تصور کنید چه فاجعه‌ای می‌شود اگر نتوانیم آن را جمع کنیم. فقط در عرض چند روز می‌شود ۱۰۰ تن زباله در خیابان‌های اردوگاه. چه خواهد شد؟»
حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که طی آن شبه‌نظامیان حماس از نوار محاصره‌شده غزه خارج شده، ۱۱۳۹ نفر را کشتند و بیش از ۲۵۰ نفر را به گروگان گرفتند، رابطه اسرائیل با آنروا را به‌سرعت تغییر داد. مقام‌های اسرائیلی مدت‌هاست از آنروا – که در سال ۱۹۴۹ برای ارائه خدمات متنوعی از جمله آموزش به آوارگان فلسطینی تأسیس شد – انتقاد داشتند. اما در ماه‌های پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، اسرائیل کارکنان آنروا را متهم کرد که با حماس ارتباط دارند و در حمله سهیم بوده‌اند.
در تحقیقات نظارتی رسمی سازمان ملل درباره ۱۹ نفر از کارکنان آنروا، در ماه اوت ۹ نفر از این کارمندان اخراج شدند؛ طبق اعلام فرحان حق، معاون سخنگوی دبیرکل سازمان ملل، این افراد «احتمالاً در حملات مسلحانه ۷ اکتبر ۲۰۲۳ نقش داشته‌اند.» اما آنروا بیش از ۳۰ هزار کارمند دارد.
اقدامات سازمان ملل در نظر اسرائیل کافی نیامد. دفتر آنروا در اورشلیم شرقی در میان تظاهرات به آتش کشیده شد. برای جناح راست‌گرای اسرائیل، تصویب ممنوعیت فعالیت آنروا یک پیروزی بود؛ چراکه بر اساس آن، هرگونه ارتباط میان نهادهای اسرائیلی و این آژانس سازمان ملل – که حالا یک سازمان تروریستی خوانده می‌شود – کاملاً قطع می‌شود.
اوایل همین هفته، دولت اسرائیل از آنروا خواست تا ۳۰ ژانویه دفترش را تخلیه کند. یکی از معاونان شهردار راست‌گرای شهر، آریه کینگ، خواستار برگزاری تظاهرات مقابل این دفتر در همان روز شد و گفت: «شمارش معکوس ادامه دارد. تا اخراج آنروا از اورشلیم فقط سه روز مانده است.»
فیلیپ لازارینی، کمیسرکل آنروا، اوایل همین هفته به شورای امنیت سازمان ملل گفت تعطیلی این نهاد تنها در اورشلیم شرقی، ۷۰هزار بیمار و بیش از ۱۰۰۰ دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اردوگاه شعفاط تنها اردوگاه آنروا است که به‌طور رسمی در خاک اسرائیل قرار دارد. اگر این آژانس سازمان ملل در آنجا تعطیل شود، شهرداری اورشلیم شاید مجبور شود بخش‌هایی از وظایف آن را به‌عهده بگیرد. صالح می‌گوید که شهرداری هیچ اطلاعی درباره طرحی برای خدمات به او نداده است.
سعاد شویفی، ۶۷ساله، هنگام خرید سبزیجات در خیابان‌های شعفاط می‌گوید: «ما هیچ اطلاعی درباره آینده نداریم.» همه نوه‌هایش – ۱۳ نفر – در مدارس آنروا درس می‌خوانند و اکنون نیمه سال تحصیلی است. این مدارس مزیت مهمی دارند: فاصله کوتاهی با خانه دارند.
اودی شاهام مایمون، سخنگوی شهرداری اورشلیم می‌گوید آن‌ها تلاش می‌کنند جایگزین‌هایی ارائه کنند. او تأکید می‌کند ساکنان اورشلیم شرقی، که مدت‌هاست از بی‌توجهی شهرداری به نیازهایشان گله دارند، اگر بخواهند می‌توانند از خدمات جایگزین استفاده کنند.
او می‌گوید برنامه‌هایی برای جذب ۶۵۰ دانش‌آموز در مدارس دیگر اورشلیم «در صورت بسته‌شدن آنروا» آماده است. همچنین می‌توان خدمات جمع‌آوری زباله را آسان‌تر گسترش داد و اردوگاه را نیز پوشش داد. برخی مراکز مراقبت خانوادگی نیز در دسترس هستند.
اما در دیگر مناطق، خطر هرج‌ومرج بالاست؛ به‌ویژه در کرانه باختری که بیش از ۴۵هزار دانش‌آموز در مدارس آنروا درس می‌خوانند و صدهاهزار نفر از ۴۳ مرکز مراقبت‌های اولیه آنروا استفاده می‌کنند. این نهاد، خدماتی نظیر جمع‌آوری زباله را در ۱۹ اردوگاه پناهندگان فلسطینی انجام می‌دهد. این اردوگاه‌ها زیر نظر دولت فلسطینی (تشکیلات خودگردان) که خود در تنگنای مالی است، اداره نمی‌شوند؛ به این معنا که اگر آنروا بسته شود، احتمالاً هیچ سرویسی برایشان باقی نمی‌ماند.
در غزه نیز آنروا مدت‌هاست بزرگ‌ترین نهاد امدادرسانی محسوب می‌شود که توزیع کمک‌ها برای بیش از ۲ میلیون نفر را هماهنگ می‌کند و برای فعالیت در قلمرو محاصره‌شده نیاز به همکاری (ولو محدود) با اسرائیل دارد.
پرستاران و یکی از مدیران در درمانگاه آنروا در شعفاط می‌گویند نیروهای اسرائیلی در ایست‌های بازرسی میان محل کارشان در شهر رام‌الله کرانه باختری و اردوگاه، صریحاً خصومت نشان می‌دهند. پیش‌تر اگر خودرویی با نشان آنروا به ایست می‌رسید، حتی بدون نگاه‌کردن به کارت شناسایی سازمان ملل، اجازه عبور می‌گرفت؛ اما حالا سربازان آن‌ها را به‌طور جداگانه بررسی می‌کنند.
یکی از مدیران به نام عادل کریم می‌گوید: «ما زمانی با افتخار کارت شناسایی آنروا را نشان می‌دادیم؛ چون به آن احترام می‌گذاشتند. اما حالا آن‌ها را پنهان می‌کنیم. وقتی به سربازها کارت آنروا نشان بدهیم، می‌گویند آن را قبول ندارند و باید کارت شناسایی فلسطینی‌مان را ببینند.»
یک پرستار به نام ابوعمر گفت: «روز اول فوریه ما به محل کار خواهیم آمد؛ چاره‌ای نداریم. تا وقتی در درمانگاه باز باشد، ما می‌آییم و وظایفمان را انجام می‌دهیم. اگر بیایند که ما را بیرون کنند، با پای خودمان نمی‌رویم.» او با لبخند و حیرت درحالی‌که به میز تکیه داده بود، ادامه داد: «بیشتر ما ۱۰ یا حتی ۱۵ سال است اینجا کار می‌کنیم. دیگر کجا برویم؟»
صالح گفت احساس می‌کند این ممنوعیت، حمله‌ای فراتر از خدمات روزمره‌ای است که آنروا عرضه می‌کند. «اگر این ممنوعیت اجرایی شود، روز غم‌انگیزی برای منشور سازمان ملل خواهد بود. این یک حمله به خود سازمان ملل است.»
