کوبا در روزهای اخیر صحنه اعتراضاتی بی‌سابقه بوده که بزرگ‌ترین تظاهرات ضد حکومت کمونیستی در این کشور طی دهه‌های اخیر محسوب میشود. در جریان این ناآرامی‌ها هزاران نفر در شهرهای کوچک و بزرگ این کشور به خیابان ریختند و فریاد "آزادی" و "مرگ بر دیکتاتوری" سر دادند.یکی از معترضان در شهر سن‌آنتونیو به بی‌بی‌سی گفت: "ما نمی‌ترسیم. ما خواستار تغییر هستیم و دیگر دیکتاتوری نمی‌خواهیم." در کوبا هرگونه مخالفت علیه دولت کمونیستی به شدت سرکوب میشود و به همین دلیل اعتراضات مردمی در این کشور به ندرت اتفاق می‌افتد.
اما دلایل اصلی ناآرامیهای اخیر در این کشور چه بوده‌اند؟
۱- بحران ویروس کرونا
دلیل اعتراضات روز یکشنبه در هاوانا و برخی شهرهای دیگر کوبا ظاهرا به ستوه آمدن مردم کوبا از بحران‌های شدید اقتصادی و سلامتی در این کشور بوده است. همه‌گیری ویروس کرونا و تدابیر اقتصادی که دولت در پیش گرفته، شرایط زندگی در کوبا را به شکل فزاینده‌ای سخت کرده است.
با این که کوبا در ۲۰۲۰ موفق به کنترل شیوع بیماری کووید- ۱۹ شده بود، اما طی هفته‌های گذشته آمار ابتلا در این کشور جهشی قابل ملاحظه‌ای داشته است.
یکشنبه پیش دولت اعلام کرد ۶۷۵۰ نفر در کوبا به کووید-۱۹ مبتلا شده و ۳۱ نفر هم بر اثر آن جان خود را از دست دادند. اما بسیاری از گروه‌های مخالف دولت می‌گویند آمار واقعی احتمالا بسیار بالاتر از این میزان است.
هفته گذشته کوبا رکورد تعداد موارد ابتلا و مرگ و میر روزانه بر اثر کرونا را شکست و این اتفاق باعث شد مراکز بهداشتی این کشور در مرز فروپاشی قرار بگیرند.
تعدادی از ساکنان کوبا در گفت‌و‌گو با بی‌بی‌سی ادعا کردند بستگان‌شان به دلیل عدم دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی لازم، در خانه جان خود را از دست داده‌اند.
لیسوئیلیس اچنیکه یکی از این افراد است. او می‌گوید برادر ۳۵ ساله‌اش در خانه از دنیا رفته چون بیمارستان‌ها برای بستری کردن او جا نداشته‌اند. اوضاع برای لنیر میگل پرس، یکی دیگر از اهالی کوبا هم به همین شکل بوده. او می‌گوید همسر باردارش را به دلیل "سهل‌انگاری پزشکی" از دست داده است.
در روزهای اخیر هشتگی با عنوان " SOSCuba# " در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده که جامعه جهانی را به مداخله بشردوستانه برای رسیدگی به آنچه وضعیتی بحرانی در این جزیره تلقی میشود، فرا می‌خواند.
همزمان با انتشار گسترده ویدئوهای مربوط به بیمارستان‌های مملو از بیماران مبتلا به کرونا در کوبا، هزاران نفر از مردم این کشور به این هشتگ پیوستند.
میگل دیاز-کانل، رییس‌جمهور کوبا گفته است شرایط کنونی شیوع ویروس کرونا در کشور با سایر نقاط جهان قابل مقایسه است.
او همچنین تاکید کرد که کوبا موفق شده برای مبارزه با این ویروس واکسن خود را تولید کرده است. اما این در حالی است که روند واکسیناسیون کرونا در بیشتر مناطق این کشور به کندی پیش می‌رود.
۲- وضعیت اقتصادی
همزمان با شیوع ویروس کرونا، صنعت گردشگری کوبا - که یکی از موتورهای اقتصادی این کشور محسوب میشود- عملا از کار افتاد و این مساله تاثیری عمیق بر زندگی اقتصادی و اجتماعی در این کشور گذاشته است.
از سوی دیگر افزایش تورم، قطع گسترده برق و کمبود غذا، دارو و محصولات اولیه هم به وخامت اوضاع این کشور افزوده است.
دولت کوبا در ابتدای سال جاری میلادی یک برنامه جدید اصلاحات اقتصادی را مطرح کرد که همزمان با بالا بردن دستمزدها در کشور، افزایش شدید قیمت‌ها را به دنبال داشت.
کارشناسان اقتصادی از جمله پاول ویدال از دانشگاه پونتیفیکا خاوریانا در شهر کالی کلمبیا تخمین می‌زند که طی چند ماه آینده قیمت‌ها بین ۵۰۰ تا ۹۰۰ درصد افزایش بیابند.
از سال گذشته تا کنون دولت کوبا فروشگاه‌هایی را راه‌اندازی کرده که مردم کوبا می‌توانند با پرداخت ارزهای خارجی غذا و مایحتاج اولیه خود که در کشور کمیاب هستند را تهیه کنند.
صف‌های طولانی مردم برای خرید کالاهایی نظیر روغن، صابون یا مرغ در طول همه‌گیری کرونا به صحنه‌ای عادی در کشور تبدیل شده است.
داروهای اولیه هم در داروخانه‌ها و هم در بیمارستان‌ها کمیاب شده‌اند و بسیاری استان‌های کشور به دلیل نبود آرد گندم، به تولید و فروش نان تهیه شده از کدوی حلوایی روی آورده‌اند.
پس از آن که دولت کوبا گفت پذیرش سپرده‌های نقدی به دلار در بانک‌ها را تعلیق می‌کند، مردم جلوی بانک‌ها صف بستند
عده‌ای از مردم کوبا هفته گذشته به بی‌بی‌سی گفتند در بعضی از مراکز پزشکی آسپرین پیدا نمی‌شود و این در حالی است که برخی بیماری‌های واگیردار از جمله گال در این کشور به شدت شیوع یافته است.
ماه گذشته دولت اعلام کرد پذیرش سپرده‌های نقدی به دلار در بانک‌های کشور به طور موقت متوقف خواهد شد و این در حالی است که بخش عمده حواله‌های ارزی که مردم کوبا از خارج از کشور دریافت می‌کنند، به دلار است.
برخی کارشناسان اقتصاد می‌گویند این اقدام دولت کوبا شدید‌ترین محدویت اعمال شده بر دلار آمریکا از زمان فیدل کاسترو، رهبر سابق این کشور است.
دولت کوبا دلیل این تصمیم خود را سخت‌تر شدن تحریم‌های آمریکا دانسته که امکان استفاده از این ارز در خارج از کشور را برای آن‌ها محدود می‌کند.
دیاز- کانل در سخنرانی تلویزیونی خود در روز یکشنبه گفت این "اصلی‌ترین مشکلی‌است که سلامت و پیشرفت مردم ما را تهدید می‌کند."
۳- دسترسی به اینترنت
تا پیش از یکشنبه، اعتراضات اوت ۱۹۹۴ در بلوار ساحلی مالِکون هاوانا بزرگ‌ترین تظاهرات ضد دولتی از زمان انقلاب کمونیستی کوبا به رهبری فیدل کاسترو به حساب می‌آمد.
آن زمان بسیاری از مردم کوبا از آنچه در پایتخت کشور رخ داده بود، اطلاعی نداشتند.
اما سی سال بعد، سناریو به شکلی کاملا متفاوت پیش رفت.
رائول کاسترو، برادر جوان‌تر فیدل کاسترو در دوران ریاست جمهوری خود گام‌هایی در جهت افزایش آزادی‌های سیاسی و مدنی در کوبا برداشت که در نتیجه آن دسترسی به اینترنت در این کشور گسترده‌تر شد.
امروزه بخش بزرگی از جمعیت کشور - به ویژه جوانان- به فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام دسترسی دارند و این شبکه‌های اجتماعی منابع اطلاعاتی اصلی آن‌ها از رسانه‌های دولتی و مستقل به حساب می‌آیند.
هنرمندان، خبرنگاران و نخبگان کوبایی از این شبکه‌های اجتماعی برای مطالبه حقوق خود و همین‌طور سازماندهی اعتراضات استفاده می‌کنند.
در واقع شبکه‌های اجتماعی که اخبار مربوط به اعتراضات اخیر کوبا را پوشش می‌‌دادند تا حدی در سازماندهی این رویداد نقش داشتند.
دولت کوبا می‌گوید "دشمنان انقلاب" با به‌کارگیری شبکه‌های اجتماعی، در پی ایجاد "بی‌ثبا‌تی" در کشور هستند و با این کار دستورالعمل‌های سی‌آی‌ای (سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا) را دنبال می‌کنند.
با وجود شرایط کنونی کوبا، بروز چنین اعتراضاتی در این کشور تا حدی قابل پیش‌بینی بود اما این که پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد سوالی است که پاسخش را نمی‌دانیم.
در حالی که کوبا با بحرانی بی‌سابقه دست و پنجه نرم می‌کند، جهان به تماشا نشسته و منتظر است ببیند دولت و مردم این کشور چه واکنشی از خود نشان خواهند داد
https://www.bbc.com/persian/world-features-57833575
لیومان لیما
بی‌بی‌سی