پکن آمریکا را به چالش می‌کشد: ایران و عربستان سعودی ترک مخاصمه کردند و برای برقراری روابط دیپلماتیک به توافق رسیدند. این توافق در ۱۰ مارس در مذاکرات پکن حاصل شد. وانگ یی، دیپلمات ارشد چین که در تلاش‌های میانجیگری شرکت داشت، این توافق را «پیروزی صلح» خواند. این مصالحه تا حدی نتیجۀ سفر اخیر رئیس جمهور، رئیسی به چین بود. محمد جمشیدی، معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور ایران یادآور شد که ایده‌های مطرح شده در پکن اکنون به ثمر نشسته است.
در بیانیۀ رسمی به گذشت‌های مشخصی بین عربستان سعودی و ایران اشاره نشده است. اما تردیدی نیست که رفع تنش به یک مانع جدی برای مداخلۀ کشورهای غیرمنطقه‌ای در خلیج فارس تبدیل خواهد شد. موفقیت دیپلماتیک بزرگی که در نتیجۀ مذاکرات با چین حاصل شد، احتمال درگیری مسلحانه بین رقبای خاورمیانه را کاهش می‌دهد.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در سفر به چین با شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، فوریه ۲۰۲۳
ایالات متحدۀ آمریکا در اولین واکنش اعلام کرد که از «کاهش تنش» در غرب آسیا حمایت می‌کند. جان کربی سخنگوی شورای امنیت ملی تصریح کرد، که ایالات متحده به دنبال پایان دادن به جنگ در یمن است که احتمالاً با توجه به این توافق اتفاق می‌افتد. با این حال، او نقش چین در این توافق را کم اهمیت جلوه داد. کربی گفت: «این مربوط به چین نیست و من نقش چین را در اینجا توصیف نمی‌کنم».
این توافق پیامدهای مهمی برای جنگ داخلی در یمن دارد که ایران و عربستان سعودی را در خود درگیر کرده است. امروزه، این شاید قابل توجه‌ترین مسئله حل نشده بین این دو کشور باشد. ایران به شورشیان حوثی که با دولت مورد حمایت ائتلاف سعودی می‌جنگند، کمک می‌کند. آتش‌بس میان طرفین در اکتبر گذشته به پایان رسید. وضعیت نسبتا آرام کنونی با خطر تشدید دوباره مواجهه است. سعودی‌ها مدت‌ها اصرار داشتند که احیای روابط دیپلماتیک با ایران باید شامل کمک ایران به پایان دادن به جنگ در یمن باشد. ریاض امیدوار است که تهران حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها به پادشاهی سعودی را متوقف کند و به مذاکره با آن‌ها کمک کند.
آنچه که به پروندۀ هسته‌ای ایران مربوط می‌شود، این است که ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش ظاهراً باید در میز مذاکره به ایران فشار بیاورند. شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجۀ عربستان سعودی اظهار داشت که مذاکرات دربارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران به شکل فعلی رو به مرگ است. تغییر قالب آن با جلب سایر قدرت‌های منطقه‌ای متأثر از برنامۀ هسته‌ای ایران به مذاکرات، به صلاح خواهد بود. شاهزاده فیصل فکر نمی‌کند که سعودی‌ها در مورد برنامۀ هسته‌ای غیرنظامی ایران خواسته‌های فراتر از خواسته‌های مطرح شده از سوی غرب داشته باشند. اما مایلند در همان میز به ایرانی‌ها بفهمانند که این نه تنها نگرانی کشورهای دور، بلکه، همسایگانشان نیز هست». سعودی‌ها مصمم‌اند در مذاکرات شرکت کنند.
استقبال محمد بن سلمان آل سعود ولیعهد عربستان سعودی از شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین در کاخ یاماما- ریاض، ۸ دسامبر ۲۰۲۲
این، در اسرائیل با دلهره درک شد. نفتالی بنت، نخست وزیر پیشین اسرائیل، این توافق را «پیروزی سیاسی» برای ایران و یک «تحول جدی و خطرناک برای اسرائیل» توصیف کرد. او گفت: «این یک ضربۀ مهلک به تلاش‌ها برای ایجاد ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران است». یایر لاپید، نخست وزیر سابق، این توافق را شکست دیپلماسی اسرائیل خواند.
عربستان سعودی ساعاتی قبل از اعلام توافق با ایران، شرایط خود برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل را اعلام کرد. این پیشنهاد، ضمانت‌های امنیتی از سوی واشنگتن، کمک به توسعۀ برنامۀ هسته‌ای غیرنظامی و محدودیت‌های کمتر در فروش تسلیحات آمریکایی را شامل می‌شود. ریاض درها را برای حفظ روابط با آمریکا باز می‌گذارد، اما می‌فهماند که می‌تواند در مواردی به چین مراجعه کند.
بهبودی روابط بین عربستان سعودی و ایران نیز بر جنگ طولانی در سوریه تأثیر خواهد گذاشت. پادشاهی سعودی مدت‌هاست از گروه‌های سنی که علیه دولت بشار اسد تحت حمایت ایران و روسیه می‌جنگند، حمایت می‌کند. جنگ در بخش‌های وسیعی از سوریه به بن‌بست رسیده است و کشورهای عربی بیشتری به دنبال برقراری مجدد روابط با دمشق هستند. از سرگیری این روابط می‌تواند بر وضعیت عراق و لبنان که شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در آن‌ها فعالیت می‌کنند، تأثیر بگذارد.
چین بزرگترین خریدار نفت عربستان است و بسیار علاقه‌مند است تنگه هرمز مانند سال ۲۰۱۹ که در نتیجۀ رویارویی ایران و عربستان مسدود شد، دچار هرج و مرج نشود. شی در دسامبر گذشته برای دیدار با رهبران کشورهای عربی خلیج فارس که برای تأمین انرژی چین ضروری هستند، به ریاض سفر کرد.
آشتی ایران و عربستان یک پیروزی برای دیپلماسی چین است، نفوذ فزایندۀ پکن در خاورمیانه را برجسته می‌کند و آمریکا را به چالش می‌کشد.
نیکولای بابکین (NIKOLAI BOBKIN)
ا. م. شیری
نقل از: بنیاد فرهنگ راهبردی
https://eb1384.wordpress.com/2023/03/13/
۲۲ اسفند-حوت ۱۴۰۱